Ocenianie kształtujące
Ocenianie kształtujące
Od roku szkolnego 2013/14 nasza szkoła postanowiła wprowadzić
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE
1 września 2013r. rozpoczęliśmy starania o certyfikat jakości nauczania i zdobycie tytułu Szkoły Uczącej Się – SUS. Temu celowi służy m.in. stosowanie metod Oceniania Kształtującego – OK.
Ocenianie kształtujące w Szkole Uczącej Się to kompleksowy program, którego celem jest podniesienie efektywności nauczania i uczenia się.
Ocenianie kształtujące zostało wprowadzone w szkołach w Wielkiej Brytanii, a badania nad skutecznością tej metody są nadal prowadzone w różnych regionach świata. Kraje stosujące OK to: Wielka Brytania, USA, Dania, Australia, Nowa Zelandia, Kanada, Szkocja, Finlandia, Polska, Włochy.
Zastosowanie metod OK pozwala nauczycielowi modyfikować dalsze nauczanie i przekazywać uczniom informację zwrotną pomagającą im się uczyć.
Wejście do programu to pierwszy krok na drodze do uzyskania przez szkołę Tytułu Szkoły Uczącej Się – certyfikatu jakości nauczania z wykorzystaniem OK.
Szkolenia nauczycieli rozpoczęły się w sierpniu bieżącego roku i potrwają ok.15 miesięcy.
10 ZASAD OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO:
Zasada 1. Ocenianie kształtujące powinno być powiązane z dobrym planowaniem nauczania i uczenia się.
Plan opracowany przez nauczyciela uwzględnia informacje na temat postępów uczniów i ocenę stopnia realizacji zamierzonych celów. Nauczyciel elastycznie reaguje i modyfikuje plan w zależności od uzyskanych informacji na temat postępów uczniów. Plan, cele i kryteria według których będzie oceniana praca ucznia są znane uczniowi. Zadaniem nauczyciela jest opracowanie sposobu poinformowania uczniów, który pozwoli uczniom zrozumieć stojące przednimi cele i zadania. Planuje także, w jaki sposób uczniowie otrzymywać będą informację zwrotną, jaka będzie ich rola w sprawdzaniu własnych osiągnięć i jaką pomoc uzyskają w swojej dalszej nauce.
Zasada 2. Ocenianie kształtujące koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą.
Uczniowie są równie świadomi tego, „czego”, jak i tego, „jak” się uczą. I nauczyciel i uczniowie koncentrują się na procesie, a nie na samym wyniku końcowym.
Zasada 3. Ocenianie kształtujące jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego od planowania po ocenę osiągnięć.
Podczas lekcji uczniowie wykonując zadania, odpowiadając na pytania nauczyciela pokazują w jaki sposób myślą, jakie mają umiejętności i czego się już nauczyli. Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, ocenia ich postępy i na tej podstawie planuje dalsze zadania. Ten proces stanowi zasadniczą część codziennej pracy na lekcji, skłania nauczyciela i uczniów do refleksji, dialogu i podejmowania dalszych decyzji.
Zasada 4. Ocenianie kształtujące należy traktować jako kluczową umiejętność dydaktyczną nauczyciela.
Nauczyciel stosujący ocenianie kształtujące umie planować, obserwować proces uczenia się, analizować i interpretować uzyskane informacje o przebiegu procesu i jego wynikach, przekazywać uczniom informację zwrotną istotna dla ich rozwoju. Nauczyciel pomaga i uczy samooceny. W przygotowaniu do zawodu i późniejszym doskonaleniu należy pomagać nauczycielom rozwijać te umiejętności.
Zasada 5. Ocenianie kształtujące powinno być konstruktywne i przeprowadzane z dużym wyczuciem, bowiem jak każde ocenianie jest nieobojętne emocjonalnie.
Nauczyciel zdaje sobie sprawę, jaki wpływ na ucznia, jego wiarę we własne siły i zapał mają komentarze, oceny i opinie. Informacje zwrotne kierowane do uczniów są w najwyższym możliwym stopniu konstruktywne i dotyczą nie osoby lecz rezultatów jej pracy.
Zasada 6. Ocenianie kształtujące musi służyć motywowanie uczniów do nauki.
Ocenianie skupiające się na postępach i osiągnięciach, a nie na podkreślaniu niepowodzeń, zachęca uczniów do uczenia się. Porównywanie osiągnięć poszczególnych uczniów z osiągnięciami ich kolegów oraz tworzenie wszelkiego rodzaju rankingów, nie motywuje, a często zniechęca do uczenia się.
Ocenianie może motywować uczniów do nauki, jeśli chroni autonomię ucznia, dostarcza konstruktywnej informacji zwrotnej, daje mu możliwość wyboru i ułatwia kierowanie własną nauką.
Zasada 7. Ocenianie kształtujące kieruje uwagę na kryteria sukcesu (Na co będę zwracał uwagę?) już na etapie planowania.
Nauczyciel, aby uczenie się było bardziej efektywne, ustala z uczniami, co i w jaki sposób chcą osiągnąć, aby . Uczniowie mają wpływ na wybór celów i ustalanie kryteriów sukcesu. Kryteria sukcesu powinny być podane w języku zrozumiałym dla ucznia, tak aby mogły one służyć też samoocenie i ocenie koleżeńskiej.
Zasada 8. Uczniowie otrzymują konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i jak mają się rozwijać.
Uczniom potrzebne są informacje i wskazówki, by mogli zaplanować następny krok w uczeniu się. Nauczyciel wskazuje silne strony ucznia i doradza, jak je rozwijać; wyraźnie i konstruktywnie informuje o stronach słabych i o tym, jak można je eliminować; stwarza uczniom możliwość poprawienia własnej pracy.
Zasada 9. Ocenianie kształtujące powinno rozwijać uczniowską zdolność do samooceny tak, by służyło refleksji i samodzielnemu decydowaniu o własnej nauce.
Samodzielny uczeń potrafi kształtować swój proces uczenia się: zdobywać nowe umiejętności i wiedzę, zastanawiać się nad tym, w jaki sposób to robi i jakie osiąga wyniki oraz zaplanować dalsze etapy doskonalenia się. Droga do samodzielności prowadzi przez rozwijanie umiejętności samooceny. Nauczyciel zachęca do niej i wyposaża ucznia w stosowne umiejętności.
Zasada 10. Ocenianie kształtujące odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć uczniów.
Ocenianie kształtujące można stosować na wszystkich polach objętych nauczaniem. Powinno mieć ono na celu umożliwienie każdemu uczniowi osiągnięć na najwyższym dostępnym dla niego poziomie. Nauczyciel zauważa i docenia osiągnięcia uczniów.
Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące:
- określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia
Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować z uczniami podczas lekcji. Określa też, co chce, aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia sobie nauczyciel, może być dla ucznia niejasny. Dlatego nauczyciel musi go tak sformułować, aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia. Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel powinien sprawdzić, czy cel został osiągnięty.
- ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia
Uczeń musi wiedzieć, co dokładnie będzie podlegało ocenie. Należy ustalić, co będzie brane pod uwagę przy ocenianiu (NaCoBeZu). Chodzi o to, by określić dowody, fakty, które pokażą zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w jakim stopniu cel lekcji został osiągnięty. Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.
- rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej
Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca natomiast służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. W ocenianiu kształtującym uczeń otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.
- buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami
Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym uczeniem się.
- potrafi formułować pytania kluczowe
Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.
- potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję
Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m.in.:
- wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia,
- kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się,
- poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciel
- niekaranie za błędne odpowiedzi.
- stosuje efektywną informację zwrotną
Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy:
- wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia,
- odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia
- wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę,
- wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.
Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z NaCoBeZu).
- wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską
Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?)
Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu.
Upowszechnianiem oceniania kształtującego w polskich szkołach zajmuje się od 2003 roku Centrum Edukacji Obywatelskiej – CEO